Tartışma Tebliğleri Serisi/ Serdar Sayan, Ayla Alkan

COVID-19 salgınının yayılmasını önlemek amacıyla çeşitli ülkelerde yürürlüğe sokulan arz kısıtları Türkiye’de de denenmiş; 2020 Mart-Haziran ayları arasında konaklama, yeme-içme gibi hizmet sektörlerinde faaliyeti durdurmanın da dahil olduğu ciddi arz kısıtlayıcı önlemler ya devreye alınmıştır. Yaz boyunca yaşanan açılmanın ardından salgının artan yayılma hızı, Kasım ayında daha dar kapsamlı da olsa benzer kapatmalara devam edilmesine neden olmuştur. Uygulanan kapatma önlemleri Türkiye ekonomisinde üretim kayıplarına ve GSYH’de daralmaya neden olmuştur. Bu Çalışma Tebliği’nde, kapatmaların ekonomi üzerindeki etkilerini ölçmek ve bileşenlerine ayırmak amacıyla, yazarların arz-yönlü bir girdi-çıktı modelini yenilikçi bir yöntem eşliğinde kullanarak yaptıkları simülasyon deneylerinin bulguları özetlenmektedir.

Kısmi ya da tamamen kapatma kapsamına alınan “Konaklama ve yemek hizmetleri”, “Seyahat acentesi, tur operatörü ve diğer rezervasyon hizmetleri ile ilgili hizmetler”, “Yaratıcı sanatlar; Eğlence; Kütüphane, arşiv, müze ve diğer kültürel hizmetler; Kumar ve bahis hizmetleri”, “Spor hizmetleri ve eğlence ve rekreasyon hizmetleri” ve “Diğer Kişisel Hizmetler” sektörlerinin kapanmasının yarattığı etkiler, bu sektörlerin i)diğer sektörlerce ihtiyaç duyulan girdileri üretme/teslimat süreçlerinin kesintiye uğraması,  ii)diğer sektörlerden satın aldıkları girdi talebinin sona ermesi, iii)istihdam etmekte oldukları üretim faktörlerine ve ithal girdi temin ettikleri yurtdışı tedarikçilere ödemelerinin askıya alınması kanallarından yol açtıkları etkiler olarak ayrıştırılarak, ayrı ayrı ölçülmüştür. 2012 yılı girdi-çıktı tablosu kullanılarak elde edilen bulgular, sadece arz kısıtlarına tabi olan sektörlerin kesintiye uğrayan girdi-çıktı akımlarının ve aynı sektörlerde istihdam edilen toplam faktör gelirlerindeki düşüşün Türkiye ekonomisine 3 aylık maliyetinin bütün sektörlerin toplam değerinin yüzde 1,8’ine varabileceğini göstermiştir. Türk ekonomisinin mevcut büyüklüğü göz önüne alındığında, bu kayıp 13 milyar doları aşan ciddi bir tutara denk gelmektedir. Turizmin cari işlemler, döviz rezervleri vb. üzerindeki etkilerini ve gerek bu tebliğde ele alınan sektörlerin gerekse bunlar dışında kalan hizmet ve imalat sektörlerinin bir kısmının karşı karşıya kaldığı talep daralmasının etkilerini görmezden gelerek hesaplanan yaklaşık 13 milyar dolarlık üretim kaybı Türkiye ekonomisi için ciddi bir maliyettir.

Çalışmaya erişmek için tıklayınız.