Değerlendirme Notu/ Bozkurt Aran

2020 yılının, küresel ticaret düzeni bakımından sıkıntılı bir yıl olduğu, ülkeler arasında ticari gerginliğin giderek arttığı, liberal ekonomik düzenin devamı konusunda şüphelerin çoğaldığı ve Dünya Ticaret Örgütünün (DTÖ) kurallı ticaret bakımından merkezi rolünün sorgulandığı bir dönem olarak tanımlanması olasıdır.

Gerçekten de Amerika Birleşik Devletleri ve Çin arasında devam eden ticaret ve teknoloji yarışmasının ticaret savaşına dönüşmesi 2020 yılı içinde belirsizliği artıran bir unsur olarak ön plandaydı. DTÖ’de çağın gerektirdiği yeni kuralların oluşturulmasında esasen ciddi bir sıkıntı hüküm sürüyordu. Anlamlı olarak en son çok taraflı düzenleme Uruguay Turu 1994 yılında gerçekleştirilmişti. Gereksinim duyulan yeni alanların çok taraflı sistem içinde düzenlenmesi çabaları ise 1995 yılından bu yana önemli bir sonuç vermemişti. Ticaretin kolaylaşması alanında varılan mutabakat ise, Dünya Ticaret Örgütüne yeterli ivmeyi vermekten uzak olmuştu. Bu düzenleme genel hatlarıyla ihracat potansiyeli yüksek olmaları dolayısıyla Gelişmiş Ülkeler (GÜ) lehine olmuş ve küresel ticarete katkısı sınırlı kalmıştı.

Ayrıca küresel olarak “korumacılık” eğilimlerinin yaygın olarak uygulanmasının yarattığı sorunlar tartışılıyordu. Uluslararası kurallı ticaretin DTÖ merkezli çok taraflı (multilateral) bir olgu olmaktan çıkıp, Amerika, Avrupa ve Çin etrafında “üçlü kümelenen” çoklu (pluriletaral) bir düzene doğru evirilmeye başladığı savları destek buluyordu. DTÖ’nün kurallı ticaretin merkezi olma özelliğinin sorgulandığı ortamda bir de Genel Direktörün zamanından önce istifa etmesi ile ortama bir belirsizlik daha ilave edilmişti. Böyle bir arka planın hâkim olduğu küresel ticaret ortamının sıkıntılarına 2020 yılı başlarında yeni bir belirsizlik, COVİD-19 salgını ilave olmuştur.

Değerlendirme notunun tamamına erişmek için tıklayınız.