Başlık        : Türkiye’de asgari ücret uygulaması, emekli ve akademisyen maaşları ve ülke genelinde “çoklu asgari aylık sistemi”ne geçiş gereksinimi

Sayı              : WP202401

Yazar(lar)   : Prof. Dr. Aykut Kibritçioğlu

Dil                  : Türkçe

Tarih             : Temmuz 2024

Özet             : “Asgari ücret”, bir işçinin bir ay boyunca tam zamanlı çalışması karşılığında alabileceği ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamasına yetecek “en düşük” (minimum) düzeydeki ücret tutarıdır. Çoğu ülkede genç ve dolayısıyla deneyimsiz/vasıfsız işçilerin işgücü piyasasına girişlerinin desteklenmesi (yani özünde istihdam ve gelir dağılımında adalet) kaygılarıyla oluşturulan asgari ücret sistemi, asgari ücretle çalışanların gelirlerinde enflasyon nedeniyle yaşanan muhtemel aşınmalar ve/veya genel üretkenlik artışları gibi sebeplerle bu ücretlerin yılda bir veya birkaç kez güncellenmesini gerektirir. Türkiye’de uygulanmakta olan asgari ücret sistemi son yıllarda, asgari ücret düzeyinin üstünde gelir elde eden çalışanların ve emeklilerin gelirlerinin de zaman içinde nominal ve/veya reel olarak asgari ücret düzeyine doğru azaldığı, adeta çalışanlar ve emekliler aleyhine işleyen, hatta “kullanılan” bir sisteme dönüşmüştür. Bu çalışmada, son yıllarda aylık gelirleri asgari ücret düzeyine doğru inmekte olan veya altında seyreden iki kesim (akademisyenler ve emekliler) örnek olarak dikkate alınarak bu sorunun boyutları incelenmekte ve çözüm için politika önerileri geliştirilmeye çalışılmaktadır. Çalışmada öncelikle, Türkiye’deki yüksek öğretim sektöründe çok uzun onyıllardır uygulanan düşük maaş politikalarının çeşitli olumsuz sonuçları ele alınmakta ve bu sorunla ilgili bir çözüm önerisi olarak, en kısa sürede, kamu (ve dolayısıyla vakıf) üniversitelerinde, mevcut asgari ücretten daha yüksek bir akademik asgari maaş skalası uygulamasına geçilmesi önerilmektedir. Ülke genelinde ise, asgari ücret sisteminin mevcut işleyiş biçiminin zararlarını minimize etmek amacıyla, mevcut “tek ve genel asgari ücret” uygulaması terk edilerek geniş katılımlı ve şeffaf bir hazırlık sürecinin sonunda tasarlanacak, çalışanların vasıflarına/niteliklerine, becerilerine, deneyimlerine ve/veya yaşlarına göre değişen çoklu bir asgari ücret ve maaş sistemine geçilmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Çoklu asgari aylık uygulaması, aslında akademik maaşlar ile emekli maaşlarının çeşitli kriterlere göre asgari aylık düzeylerinin saptanıp güncellenmesini de kapsayan oldukça geniş bir sistem olacağı için, tasarlanıp hayata geçirilmesi uzun vakit alacak, ama uygulamaya koyulması Türkiye’de artık kesinlikle zorunlu hale gelen bir sistemdir.

Anahtar Sözcükler: Türkiye ekonomisi, işgücü piyasası, enflasyon, gelir, bölüşüm, asgari ücret, akademisyen maaşları, yüksek öğretim, emekli maaşları, genel refah, sosyal güvenlik ve çoklu asgari aylık sistemi.

JEL Sınıflaması  : E24, D31, E31, E64, J26 ve J31

Çalışmaya erişmek için tıklayınız.