Her an görülecek bir yerde asılı olması gereken bir grafik
Eylül 2021’de başlayıp Şubat 2023’te biten faiz indirim süreci enflasyonu patlattı. Ne yazık ki Ağustos aylık enflasyonu da yüksek: 2003’ten bu yana en yüksek ikinci ağustos enflasyonu. Enflasyonu patlatmak çok kolay, düşürmekse zor.
Ne yazık ki Ağustos’ta aylık enflasyon yüksek bir düzeyde gerçekleşti: Yüzde 2,47. 2003-2024 döneminin ağustos aylık enflasyon değerleri ilk grafikte gösteriliyor. Grafikte ayrıca 2003-2021 ile 2003-2024 ortalama ağustos aylık enflasyonları da yer alıyor (yatay çizgiler). Peki, açıklanan aylık enflasyon neye göre yüksek? Çok sayıda ölçüte göre.
Birincisi, TÜİK’in TÜFE endeksini açıklamaya başladığı 2003’ten bu yana en yüksek ikinci aylık ağustos enflasyonu. Hadi, biz fanilerin bildiği 2022’deki enflasyon değeri malum nedenlerle olduğundan düşük diyelim; bu durumda en yüksek üçüncü ağustos enflasyonu. İkincisi, 2003-2021 dönemi (evet 2021’de dahil çünkü saçma para politikası Eylül 2021’de başlıyor) ortalama ağustos aylık enflasyonu yüzde 0,44; onun çok üzerinde.
Üçüncüsü, Merkez Bankası Başkanı, 8 Ağustos’ta yılın üçüncü enflasyon raporunun sunumunda yaptığı konuşmada, hedefleri ile uyumlu aylık ortalama enflasyon değerlerinin yılın üçüncü çeyreği için yüzde 2,5, son çeyreği için ise yüzde 1,5 civarında olduğunu belirtti. Elbette bunlar mevsim hareketlerinden arındırılmış enflasyon değerleri. Kullanılan filtreye göre değişir ama çok kullanılan bir filtre ile arındırıldığında, mevsim hareketlerinden arındırılmış ağustos enflasyonu yüzde 3,3 olarak bulunuyor.
Dördüncüsü, para politikasının etkileme gücünün düşük olduğu mal ve hizmetleri dışlayarak hesaplanan ağustos temel enflasyon değerleri de yüksek. B göstergesi: 2,6; C göstergesi: 3,1 (arınmış değerler). B’de işlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içecekler, tütün ve altın yok. C’de ise işlenmemiş gıda ürünleri değil de tüm gıda ve alkolsüz ürünler dışlanıyor. Gerisi aynı.
Durum sevimsiz kısacası. Bir grafik daha vereyim ki; enflasyonu patlatan kararlara imza atanlar bir kez daha düşünsünler. Düşünürlerse bir özeleştiri yaparlar belki; halkımızdan özür dilerler. “Yanlış yaptık, enflasyonu patlatmak çok kolaymış, maalesef düşürmek zormuş” desinler. Derler mi bilmiyorum. Demeseler de hiç olmazsa şu eksik ekonomi programının içinin doldurulmasını tavsiye etsinler.
Grafik enflasyon yerine tüketici fiyatlarının genel düzeyini gösteriyor. Ocak 2003-Ağustos 2024 dönemini kapsıyor. Dikey kırmızı ok, evet, o malum ayı işaretliyor: Merkez Bankası’nın yıllık enflasyon yüzde 19 iken, enflasyon hedefi yüzde 5 olmasına karşın, yüzde 18 düzeyindeki politika faizini düşürmeye başladığı dönemin başlangıcı. O politika faizi ki -enflasyonun kısa sürede üç haneye yönelmesine karşın- yüzde 8,5’e kadar düşürüldü (son: Şubat 2023). Valla düşürüldü işte. Düşürüldü de fiyatlar genel düzeyinin eğilimi de göğe keskin biçimde yükseldi. O faiz düşüşü kararı alanların yerinde olsam, masamdan bu grafiği hiç eksik etmem.
Bu köşe yazısı 05.09.2024 tarihinde Nasıl Bir Ekonomi Gazetesi'nde yayımlandı.
