İki gün önce Yapay Zeka Zirvesi'nde Vispera'nın kurucusu Aytül Erçil hedefl erinin Türkiye'den bir unicorn çıkarmak olduğunu tekrarladı. Vispera, perakende sektöründeki şirketlere görüntü tanıma/işleme teknolojilerini kullanarak çözüm üreten bir teknoloji startup'ı. Perakende alanında rafl arın takibi, rafta dizilişlerinin kontrolü, bulunmayan ürünlerin tespiti gibi hizmetleri, geliştirdikleri yeni teknolojiler ile sunuyorlar.
Aytül Erçil'in Türkiye'den unicorn çıkarma hedefi harika, peki Türkiye'nin böyle bir hedefi var mı? En son 11.Kalkınma Planı hazırlıkları sırasında Ar-Ge Özel İhtisas Komisyonu'nda Türkiye'nin beş yıllık hedefleri arasına 3 unicorn çıkarmayı koymuştuk. Kabul görür görmez bilemem ama ben bugünün ve yarının dünyası için en anlamlı hedefl erden olduğunu düşünüyorum. 500 milyar dolar ihracat demiyorum, GSYH'nın yüzde 3'ü kadar Ar-Ge harcaması demiyorum, 3 unicorn diyorum. Hem diğer hedefl eri kendiliğinden besleyecek hem de yeni dünyada Türkiye'nin varlığını gösterecek bir hedeften bahsediyorum. Dünyadaki unicorn listesine 2017'de 60 startup katıldı. Bu önceki yıllara, özellikle de 2015'e göre, daha düşük bir sayıydı. Belli bir eğilimle artmasını beklemek zaten doğru değil. 2016'da 66, 2015'te 99 startup 1 milyar dolar değere ulaşarak unicorn listesine eklenmişti. 2017'de listeye yeni eklenen unicorn'ların 29'u ABD'den, 24'ü Çin'den, 4'ü İngiltere'den çıktı. Kalanlar da Hindistan, Endonezya ve İsviçre'den çıkan birer unicorn'du. 2017'de yeni unicorn sayısı önceki yıllara göre düşsede, unicornlar arasından exit yapanların sayısı beklediğimiz gibi arttı. 2017'de 22 unicorn exit yaptı. Bunların 7'si birleşme satın alma, 15'i ise halka arz şeklinde gerçekleşti.
Crunchbase'e göre 1 milyar dolara ulaştıktan sonra bir unicorn'un halka arz ile exit yapması ortalama 26 ay sürüyor. Birleşme-satın alma işlemine gitmesi ise, ortalama 24 ayda gerçekleşiyor. Önümüzdeki yıllarda hali hazırda listede bir süredir bekleyen unicorn'ların hızla exit'lerinin görülmesi bekleniyor. Çin'deki exit'lerin ise, daha da büyüyeceği konuşuluyor. Çin'den eskiden unicorn çıkar mıydı? Şimdi Türkiye'deki startup havuzu ile Çin'deki karşılaştırılabilir mi diyeceksiniz. Tabii ki karşılaştırılmaz ama ben de Çin gibi yılda 30 unicorn hedefinden bahsetmiyorum, beş yılda 3 diyorum. Aslında sadece kamu startup ekosistemini tetikleyebilir mi ona işaret etmeye çalışıyorum.
Kamu inovasyon ekosisteminde tetikleyici rol üstlenebilir. Ekosistem işler hale gelsin diye şirketlerden de daha iyi dünyayı takip eden ve düzenlemelerini ona göre yapan ve diğer aktörleri yönlendiren bir role sahip olabilir. Çin, Güney Kore modelleri bunun için önemlidir. Hedef koymak, herkesi bu hedef etrafında toplamak, tetikleyici başlangıç adımlarını atmak ve işleri kolaylaştırmak, kamunun rolüdür. Türkiye'den unicorn çıkar. Fakat Türkiye'de girişimcilik ekosisteminin geldiği noktada startupların en az finansmana erişim kadar büyük bir problemi var. Gündeminde hala finansman sağlamak olsa da, pazara, müşteriye ve küresel yatırımcılara erişim, bugün geldiğimiz noktada girişimcilik ekosisteminin en önemli problemlerindendir. Türkiye gibi henüz ekosistemin yeterince etkin işlemediği ülkelerde, ilk yatırımını almış hatta ikincisini de almış startuplarımız için de, değerlerini büyütmeye yönelik, finansman dışında bir şeyler yapmamız gerekir.
Mesele sadece yeni startupların kurulmasını sağlamak değil, aynı zamanda mevcutları büyütmek, değerini artırmak, değerini artırmak için gerekli araçları uygulamaya koymak ve kolaylaştırıcı faktörleri devreye sokmaktır. Startupların büyük şirketler ile işbirliğini desteklemek, küresel pazarlara ve yatırımcılara erişimlerini kolaylaştıracak araçlara odaklanmak bugünün ihtiyaçlarındandır. Dünyada unicornların 1 milyar dolar değere ulaşma sürelerine bakarsak, ilk yatırımlarını almalarından itibaren büyük çoğunluğunun 4 yıl içerisinde unicorn listesine eklendiğini görüyoruz. 5-10 yıl arasında da ulaşanlar var tabii ki ama büyük kısmı 4 yıl içinde 1 milyar dolar değeri görüyor. Yeni kurulacaklardan da mevcut startuplarımızdan da umutlanmamız için 2023'e kadar zamanımız var yani.
Türkiye'nin yeni dünyada varlığını göstermek, küresel rekabet edebilirliğini ispatlamak için yapılabilecek en iyi şeylerden biri böyle bir hedef etrafında toplanmaktır. Bugün gündemde olan, çokça konuşulan projeler, Türkiye'ye yarın için rekabet gücü getirmez. 3 unicorn, bugün yeni dünyada varlığımızı ispatlamak ve görünürlüğümüzü artırmak için de, yarının küresel markalarına sahip olmak için de son derece anlamlıdır.
Bu köşe yazısı 16.02.2018 tarihinde Dünya Gazetesi'nde yayımlandı.
