Türkiye’de 2017’de gerçekleşen birleşme-satın alma işlemlerinin toplam değeri 7,4 milyar dolar. Değeri açıklanmayan işlemlerle birlikte hacmin toplam 10 milyar doları bulduğu tahmin ediliyor. Bunun 4,6 milyar doları, yabancı yatırımcıların gerçekleştirdiği işlemler (Ernst&Young Türkiye Birleşme ve Satın Alma İşlemleri 2017 Raporu).
Türkiye’de 2017 rakamlarının açıklandığı günlerde, 2018’nin ilk büyük exit (çıkış) haberi de Amerika’dan geldi. Amerikalı ilaç şirketlerinden Celgene, 2016’da kurulmuş bir startup olan Impact Biomedicines’ı satın alma kararını açıkladı. Satın alma işlemi değerinin 7 milyar doları bulacağı belirtildi. Yani, Türkiye’nin 2017’deki toplam birleşme-satın alma hacmi kadar neredeyse. Bu startup, kan kanseri türlerinden biri olan miyelofibroz için bir ilaç geliştirdi. Artık yeni ilaçların büyük kısmı startuplar tarafından keşfediliyor. FDA verilerine gore, 2016 yılında 19 yeni ilaç molekülünün 13’ü küçük şirketler tarafından geliştirildi.
Dünyanın içinden geçtiği teknolojik dönüşümle birlikte iş modelleri de değişti. Yeni teknolojilerin ilaç Ar-Ge sürecinde önemli hale gelmesiyle, büyük ilaç şirketleri startuplarla daha fazla işbirliği yapıyor. İlaç sektöründe son yıllarda hızla düşen Ar-Ge verimliliği, bu arayışın önemli nedenlerinden birini oluşturuyor. Çözüm bekleyen hastalıkların giderek karmaşıklaşan yapısının da etkisiyle, 2000–2010 döneminde, ilaç şirketlerinin milyar dolar Ar-Ge harcaması başına yaptığı yeni molekül başvurularının sayısı yarıya düşmüştü. Büyük ilaç şirketleri, bu verimlilik kaybını, tek alana odaklı çalışan ve yeni teknolojilere hakim startuplar ile kapatmaya çalışıyor. Bu durum, startupların değerini artırdığı gibi, yeni moleküllere erişim sağlamak isteyen büyük ilaç şirketlerinin birleşme-satın alma işlemlerini de artırmaya devam ediyor.
Yeni ilaçlar, startuplar tarafından keşfediliyor ve keşif sonrası testlerin gerçekleştirilip ilaçların pazara girmesi için büyük şirketler tarafından satın alınıp geliştiriliyor. Biyoteknoloji startuplarının büyük şirketler olmadan yeni bir ilacın tüm süreçlerini tamamlayarak pazarda satabilir hale gelmesi çok zor. İlaç Ar-Ge sürecinde en önemli maliyet kalemi klinik araştırmalar. Bu nedenle biyoteknoloji startuplarının yeni ilaçları keşfetmesi kadar, büyük ilaç şirketlerinin keşif sonrası maliyetleri ve pazara giriş süreçlerini sağlaması da kritik. Dünya değişti. Yeni ilaçlar artık büyük şirketlerin kapalı Ar-Ge merkezlerinden çıkmıyor. İlaç sektöründe rekabetin ve inovasyonun ön koşulu, şirketler ile startupların işbirliği.
Birleşme satın alma rakamlarına geri dönersek, Impact Biomedicines ile birlikte, son üç yılda, exit değeri 1 milyar doların üzerinde olan tam 14 kanser startupı işlemi gerçekleşmiş oldu. Impact Biomedicines gibi bir startup işlemi, 2017’de Türkiye’de gerçekleşmiş olsaydı, birleşme satın alma işlem hacmimiz tek bir ek işlemle birlikte iki katına çıkmış olacaktı. Türkiye’de yok mu yeni ilaç keşfi üzerine çalışan startuplar? Var. Portföyünde bulunan ilaç adayı moleküllerin preklinik çalışmalarında aldığı etkileyici sonuçlarla birlikte RS Research, ACT’den yeni bir yatırım daha aldı ve toplam yatırım tutarı 2 milyon euro’yu bulmuş oldu. Türkiye’nin ilaç sektöründe yeni dünyada rekabet edebilmesinin yolu, bu tür startuplara büyük şirketlerin ilgisini artırmaktan geçiyor. Eski yöntemlerle uğraşmayı bırakıp bu tür işbirliklerini teşvik etmeye yönelmemiz gerekiyor.
Hatırlarsanız 2012’de 90 yıllık ilaç şirketimiz Mustafa Nevzat’ın satış değeri 700 milyon dolardı. Yani 1 yaşında bir kanser startup’ının satış değerinin onda biri kadar bir değer. Türkiye’nin neye odaklanacağını, hangi aktörleri ve araçları nasıl kullanacağını artık doğru belirlemesi gerekiyor. Yeni dünyada nasıl rekabet edebileceğimiz ortada. Biz hala, ilaç endüstrisini maliye politikası kapsamında mı, teknoloji ve sanayi politikası kapsamında mı değerlendireceğimize karar veremedik. İlaç endüstrisi, bir maliye politikası aracı değildir. Yeni teknolojilerin Türkiye’de yayılmasını hızlandırmak için, biyoteknoloji startupları ile birlikte sanayi politikası kapsamında değerlendirmemiz gereken bir endüstridir.
Bu köşe yazısı 19.01.2018 tarihinde Dünya Gazetesi'nde yayımlandı.
