TEPAV Finansal Baskı Endeksi, herhangi bir çeyrek yıldaki ekonomik küçülme olasılığını iki ila üç ay önceden haber verebiliyor.
GSYH verileri gecikmeli bir biçimde yayımlanıyor. 2013’ün ilk çeyreğinde ne kadar büyüdüğümüzü ancak haziranın ortasında öğrenebileceğiz. Oysa ekonomik faaliyet düzeyinin nasıl geliştiği herkes için önemli. Her piyasa ekonomisinde büyüme oranı dalgalanıyor. Büyüme oranının zaman içindeki hareketlerine baktığınızda, testere ağzı gibi bir hareketten çok, düzgün sayılabilecek, yukarıya doğru dört-beş çeyrek yılı aşan yönelmeler, sonra da tam tersini gözleyebiliyorsunuz. Mesela, Türkiye ekonomisinin yıllık büyüme oranı 2011’in ilk çeyreği ile 2012’nin son çeyreği arasında kalan dönemde sürekli düştü. Bu yılın ilk çeyreğinden itibaren ise tekrar yükselişe geçmesi bekleniyor.
Yavaş bir büyüme döneminden hızlı bir büyüme dönemine ne zaman geçileceğini kestirmek zor bir iş. Özellikle böyle ‘dönüm zamanları’nda çeşitli göstergelerden çok karışık sinyal geliyor. Farklı bir ifadeyle, alınan sinyal ‘temiz’ olmuyor; bol miktarda ‘gürültü (parazit)’ taşıyor. Dönüm zamanlarının kestirilebilmesi özellikle ekonomi politikası tasarlayanlar ve uygulayanlar açısından önemli. Mesela hızlı büyüme döneminin sona ermekte olduğu hakkında yeterince ikna edici gösterge varsa, o ülkenin merkez bankası sıkı para politikasına son verecektir. Bize bu tür bilgileri sağlayan göstergelere ‘öncü göstergeler’ deniliyor.
Türkiye’nin artık yeni bir öncü göstergesi var. Bu öncü gösterge, yukarıda özetlediğim işlevden biraz daha farklısını görmek için, iki değerli akademisyen, Harun Öztürkler ve Türkmen Göksel tarafından TEPAV için tasarlandı. TEPAV bu endeksi her iki ayda bir ‘Ekonomide Durum’ raporunun içinde yayımlayacak. İşlev farklılığı şöyle:
Yukarıda sözünü ettiğim dalgalanmalar piyasa ekonomilerinin temel bir özelliği. Bir de çok daha az rastlanan ekonomik küçülme dönemleri var. Bu tür daralmalar her ülke için çok önemli bir sorun. Peşi sıra işsizlik oranı çarpıcı biçimde yükselebiliyor, şirketler kesimi zor duruma düşebiliyor ve finansal sektörde sorunlar başlayabiliyor çünkü. Böyle dönemlerde, iç talebi arttırmak için mümkün olan her türlü aracı kullanmak gerekiyor. Özellikle de maliye politikasını gevşetmek ön plana çıkıyor. Oysa yukarıda sözünü ettiğim klasik ekonomik dalgalanmalarda sadece para politikasında değişikliğe gitmek yeterli olabiliyor.
Şu anda böyle bir olasılık hiç yok ama yayımlanacak verilerin ekonomik küçülmeye işaret ettiklerini düşünelim. Gerekli maliye politikası tepkisini vermek için oldukça geç kalınacak. Zira yazının girişinde vurguladığım gibi GSYH verileri oldukça geriden geliyor. Oysa böyle dönemlerde önem kazanan maliye politikasına ilişkin kimi önlemler hemen hayata geçirilebilecek önlemler değil; yasal nedenlerle belli bir süreye ihtiyaç var.
Bu durumda şu soru büyük önem kazanıyor: GSYH gelişmeleri yayımlanmadan önce ekonomimizin küçülme olasılığı hakkında bilgi edinebilir miyiz? TEPAV Finansal Baskı Endeksi bu bilgiyi sunmak üzere hazırlandı. Sorulan bu soru açısından endeksin iki temel özelliği var. Birincisi, herhangi bir çeyrek yıldaki ekonomik küçülme olasılığını iki ila üç ay önceden haber verebiliyor. İkincisi, endeksi oluşturan değişkenler hakkında güncel bilgiler var. Dolayısıyla, oldukça geç yayımlanan GSYH verilerini beklemeden, güncel bilgileri kullanarak, ekonomimizin küçülme olasılığı hakkında değerlendirme yapmak mümkün olacak.
Öte yandan, bu endeks yardımıyla tüm ekonomik küçülmelerin öngörülmesi söz konusu değil. Mesela doğal afetler nedeniyle oluşabilecek GSYH azalmasını bu endeks ile öngörmek mümkün değil. Endeks, finansal nedenlere bağlı olarak ekonomimizin küçülme olasılığı hakkında bilgi verecek. İlgilenenler, daha fazla bilgiyi TEPAV’ın internet sayfasından edinebilirler. Sürdüreceğim.
Bu köşe yazısı 23.04.2013 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yayımlandı.
Finansal Baskı Endeksi hakkındaki TEPAV haberi ve notuna ulaşmak için tıklayınız.
