Son günlerde yoğun bir veri akışı var. Bugün kısaca bunları değerlendirmek istiyorum. Tüm verilere değil de, küresel krizin Türkiye'yi etkileme kanallarına ilişkin verilere bakacağım. Bir de bunların sonuçlarına.
Birinci kanal: Küresel gelirin baş aşağı gitmesi nedeniyle bizim sattığımız mallara olan talep düşecekti. İhracatımıza ilişkin son veri, TİM tarafından açıklanan ocak ayı verisi: 2008'in aynı ayına göre toplam ihracatımızda yüzde 28'lik bir düşüş var.
İkinci kanal: Bankalarımızın yurtiçine açtıkları kredi miktarında azalma bekliyorduk. En son veri 23 Ocak tarihli. Buna göre, mevduat bankalarının toplam kredi hacmi daralıyor: 24 Ekim'den bu yana yüzde 4.5'lik bir azalma var. Bu kredilerin bir alt kalemi olan tüketici kredilerinde de son açıklanan veriye kadar benzer bir eğilim vardı. Bu eğilimin değişip değişmediğine dair bir fikir vermemekle birlikte, 30 Ocak tarihli son veriye göre tüketici kredilerinde çok ufak bir haftalık artış var.
Üçüncü kanal güven kanalıydı; bu ortamda hem tüketici hem de yatırımcı güveninde azalma bekliyorduk. Bir süredir bu göstergeler baş aşağıya gidiyorlardı. Dolayısıyla, bunları ölçmeye çalışan göstergeler tarihsel olarak düşük düzeylerde geziniyorlardı. Son gelen verilerde ise küçük bazı toparlanmalar göze çarpıyor.
Dördüncü kanal: Hem bankalarımızın hem de şirketlerimizin 2009 yılında vadesi dolan önemli miktarda dış borçları var. Bunların tümünü ödemeye yetecek kadar yeni dış borç bulmakta zorlanacaklarını düşünüyorduk. Başka bir ifadeyle, dış borçlarının bir kısmını kendi kaynaklarıyla ödeyeceklerdi. Bu da bilançolarını küçültücü, dolayısıyla hem üretimi hem de istihdamı azaltıcı yönde bir etki yapacaktı.
Hafta içinde açıklanan ödemeler dengesi rakamları ile 2008'in Aralık ayına ait gelişmeleri de görmüş olduk. Daha önce bir yazımda verdiğim iki tabloyu biraz değiştirerek ve güncelleyerek veriyorum. İlk tabloda bankaların, ikinci tabloda ise şirketlerin yurtdışından yaptıkları borçlanmalara ve geri ödemelere ait aylık ortalama değerler var. Beklediğimiz bu olumsuz gelişme tüm hızıyla sürüyor.
Bu gelişmelerin üretim ve istihdam üzerine etkileri hakkında çok yazıldı son günlerde. Sadece bir iki rakam vererek geçeyim. Aralık ayında sanayi üretimi bir yıl öncesinin aynı ayına göre yüzde 17,6 oranında düştü. Ocak ayı kapasite kullanım oranı ise 2008 ocak ayına kıyasla 16.5 puan azalarak yüzde 63.8'e indi. İşsizlik verileri oldukça gecikmeli; en son ekim ayı değerleri var. Buna göre, 2007'nin ekim ayına göre işsizlik oranı 1.2 puan yükseldi ve yüzde 10.9'a çıktı.
Bu yazı 12.02.2009 tarihinde Radikal Gazetesi'nde yer almıştır.
