Geçen haftaki yazımda Türkiye'nin ihracat başarımını ele almıştım. Karşılaştırma yapabilmek için de her yılın ihracatını 2007 ABD Doları değerine dönüştürmüştüm. Bu yazıda da önce aynı işlemi, ithalat için tekrarlayacağım. Yazının ikinci bölümünde ise cari dış ticaret dengesini ele alacağım. Tablo 1'de Türkiye'nin 1923-2007 döneminin tümü için dolar olarak ithalat rakamları veriliyor. İlk sütunda Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) yayımladığı cari fiyatlarla, ikinci sütunda ise 2007 fiyatlarıyla hesaplanan ithalat rakamları veriliyor. Görüldüğü üzere, tüm seri 2007 dolar değeri ile hesaplandığında dönem toplamı olarak ithalatımız, cari fiyatla yapılan hesaba oranla yüzde 38,5 daha yüksek çıkıyor. Doğal olarak, bu düzeltmenin etkisi yakın yıllarda düşük olduğu için 2002-7 dönemi için ulaşılan ithalat rakamında bu fark sadece yüzde 5,1. 2003-2007 dönemindeki toplam ithalatın, bu dönemin öncesinde yapılan ithalata oranı, 1987 dolar değeriyle hesaplandığında, yüzde 57,3. Son beş yılda ithalatta da ihracatta olduğu gibi, büyük sıçrama olduğu görülüyor. Cumhuriyet tarihinde izlenen iktisat politikalarını esas alarak farklı alt dönemler tanımlandığında ithalat artışında önemli farklılıklar gözleniyor. Tablo-2'de, kendimce tanımladığım, alt dönemler itibariyle ithalatımızın yıllık artış oranlarının ortalamaları veriliyor. 2003-2007 dönemi gözle görülür biçimde daha önceki tüm dönemlerden farklı. Türkiye'nin, 1987 dolar değerinden ölçüldüğünde, 1923-2007 döneminde ortalama dış ticaret açığı 7.54 milyar dolar olmuş. Bu dönem içinde dış ticaret açığının ihracata oranının ortalaması ise yüzde 22. Türkiye kuruluşundan 1929'a kadar geçen dönem içinde dışa açık politika izlemek zorunda kalmıştı. Bu dönemde ticaret açığı ihracatın yüzde 27'si düzeyindeydi. Ancak 1929 buhranı sonrasının ortamında, II. Dünya Savaşı'nın da etkisiyle, Türkiye dış ticaret fazlası vermeye başladı. 1930-1946 döneminde, 1938 yılındaki küçük bir dış ticaret açığı dışında, Türkiye hep dış ticaret fazlası verdi. 1946 yılı bu açıdan ilginçtir: Türkiye 1946'da hem tarihinde son kez dış ticaret fazlası verdi hem de dış ticaret fazlasının ihracata oranı, bu tarihte en yüksek değerine (yüzde 81) ulaştı. O günden bu yana, dış ticaret açığı veriyoruz. Dönem ortalaması olarak bakıldığında dış ticaret açığı/ihracat oranının en kötü göründüğü dönem 1963-1981; bu oranın dönem ortalaması yüzde 38. Kabaca planlı kalkınma dönemi. Bunu 1993-2002 dönemi izliyor. Bu dönem Türkiye'nin iktisat politikası ile övünemeyeceği ve sonunda krize düştüğü yıllar. 2003-2007 dönemi ise bu dönemden sadece biraz daha iyi, yüzde 36! Ama bu rakam, Türkiye'nin 1923-2007 ortalamasına oranla epeyce yüksek bir dış ticaret açığı/ihracat oranına karşılık geliyor. Tabii bu karşılaştırma pek de doğru değil. Çünkü daha önceki yıllardaki dış ticaret fazlasının nedeni dünya ortamının ithalat yapmamıza olanak vermemesi. Bu nedenle 1947-2002 dönemi ile karşılaştırma yapmak gerek. O zaman da gördüğümüz şu: Söz konusu dönemde dış ticaret açığımızın ihracatımıza oranı da yüzde 36! Özetle, 2003 sonrasında dış ticaret hacmimizin (hem ihracat ve hem de ithalat) çok arttığı doğru. Ama bu artışın, Türkiye'yi ihracata dayalı büyüyen bir ülke yaptığı söylenmez. İthalatımız hep ihracatımızın yüzde 36 üstünde olmuş, değişen pek bir şey yok. Buna karşılık dış ticaret hacmimizdeki bu artışın nasıl sağlandığı ise araştırılmaya değer bir konu.

Bu yazı 21.11.2008 tarihinde Referans Gazetesi'nde yayınlanmıştır.