Ortalamaya mahkûm olmak
Fatih Özatay, Dr.
07 Kasım 2013
Mesela enflasyonun düşük gerçekleştiği bir ayı alıp 'Bakın son falanca yılın en düşük enflasyonu' diyebilirsiniz. Bir grafik vereyim; meramım daha iyi anlaşılacak. Hadi çok geriye gitmeyeyim; grafikte 2009’dan bu yana her ay gerçekleşen yıllık enflasyonlar var. Bir de yatay çizgi yer alıyor; tüm bu enflasyonların ortalaması olan yüzde 7,6’yı temsil ediyor. Çok açık biçimde görülüyor ki ortalama düzey, bir mıknatıs gibi tüketici enflasyonunu kendine çekiyor. Ortalamanın altında ya da üstünde gerçekleşen enflasyon kalıcı olmuyor; ortalama etrafında dalgalanıyor enflasyon. Bu tür değişkenlerin ilgili literatürde bir de teknik ismi var: ‘Ortalamaya dönen’ olarak adlandırılıyorlar. Bir başka alanın literatürüne dalarsanız ise karşınıza ‘atalet’ sözcüğü çıkıyor. Ortalamadan hoşnutsan
[Devamı]
2014 için ilk tahminler
Fatih Özatay, Dr.
06 Kasım 2013
Öyle görünüyor ki 2014’te enflasyon bu yıldan yüksek olacak. Büyüme ise en iyi ihtimalle bu yılki düzeyinde kalacak. Her iki ‘ılımlı karamsar’ öngörüm için temel gerekçem şu: Gelecek yıl, net sermaye girişleri, 2012’deki ya da 2013’ün ilk dört ayındaki düzeyinin oldukça altında kalacak. Bunun nedeni ise ABD Merkez Bankası’nın (FED) parasal gevşemeyi kademeli olarak azaltacak olması. FED, ABD ekonomisine ilişkin gelişmeler olumlu olursa, aralık ayında, olmadı mart ayında parasal sıkılaştırmaya gidebilir.
[Devamı]
Tutamayacağın sözü verme
Fatih Özatay, Dr.
05 Kasım 2013
Para politikası açısından saygınlık erozyonu oluşturan bu durumdan çıkmanın bir yolu, daha yüksek bir enflasyon hedefi açıklamak. Ya söz verileni yapmak lazım ya da tutulabilecek yeni bir söz vermek. İkisinin arası olmuyor. Dün ekim ayı enflasyon verileri açıklandı. Durum şöyle: Tüketici enflasyonu yüzde 7,7 oldu. Daha önemlisi, temel enflasyon (I göstergesi) yüzde 7,5 gibi yüksek bir düzeyde gerçekleşti. Temel enflasyonun son yıllardaki ortalamasının çok üzerinde bu değer. 2006’nın başından bu yana her ay gerçekleşen yıllık tüketici enflasyonlarının ortalaması yüzde 8,3, temel enflasyonun ise yüzde 6. Dönemi kısaltsak da pek değişmiyor bu ortalamalar. Mesela 2010’un başından bu yana yüzde 7,9 ve yüzde 5,7. Çok açık biçimde tüketici enflasyonunda katılık var. Bu yüksek ortalam
[Devamı]
Dövizin üzerindeki ibare
Fatih Özatay, Dr.
02 Kasım 2013
Tüketim ve yatırım gelirden fazlaysa cari denge ekside kalacak; ayağımızı yorganımıza göre uzatmadığımız için cari işlemler açığı gözleyeceğiz. Geçen gün İzmir İktisat Kongresi’nde Türkiye’nin önemli sorunlarından biri olarak hiç de iddialı olmayan bir yatırım-milli gelir oranına ulaşmak için bile, tasarruf oranımız düşük olduğu için, yüksek düzeyde cari işlemler açığı verdiğimizden söz ediyordum. Bu nedenle de yurtdışından borçlanmaya (net sermaye girişine) muhtaç olduğumuzu vurguluyordum. Çok açık ve bilinen bir makroekonomik ilişki olduğunu düşünüyordum; yanılmışım. İki yorum şaşırttı beni. Birincisi, zaten tasarruf oranımızın olduğundan çok düşük ölçüldüğüne dairdi. İkincisi ise “Türkiye’ye gelen dövizin üzerinde bu yatırım içindir, şu da tüketim için mi yazıyor?” biçimind
[Devamı]
Bir de başımıza SIT çıktı
Fatih Özatay, Dr.
31 Ekim 2013
Sermaye girişlerinde düşüş, kurun ve faizin yükselmesi demek. Bu gelişme, döviz cinsinden borcu fazla olan şirketler kesiminin bilançosunu bozuyor. Dün, önemli bir yabancı finans kurumunun yükselen ekonomilere ilişkin güncel bir raporuna bakıyordum. Dünya Bankası’nın yeni çıkan ve ülkeleri ‘iş ortamı’ açısından sıralayan yıllık raporunu değerlendiriyordu. ABD Merkez Bankası’nın (FED) alacağı tavra ilişkin mayıs ortalarında başlayan finansal gerginlik ortamından en çok etkilenen ülkelerin, iş ortamını (diğerlerine kıyasla) düzeltmemekte inat eden ülkeler olduğu saptamasını yapıyordu. ‘BI SIT’ ülkelerine (Brezilya, Hindistan, Güney Afrika, Endonezya ve Türkiye) dikkat çekiyor, özellikle de ‘SIT’ ülkelerini ön plana çıkarıyordu. Bu çerçevede, SIT’lerin FED kararından diğerlerine g
[Devamı]
İşler ne ölçüde yolunda gidiyor?
Fatih Özatay, Dr.
30 Ekim 2013
Yakınlarda iki önemli veri açıklandı: Kapasite kullanım oranı (KKO) ve reel kesim güven endeksi. KKO ile sanayi üretimi, güven endeksi ile de özel yatırım harcamaları arasında aynı yönlü ve yakın bir ilişki var. Üretim ve yatırım ise ikinci çeyrek verisine sahip olduğumuz milli gelir gelişmeleri hakkında çıkarsama yapmamıza olanak veriyor.
[Devamı]
İyimserliğin nedeni ne?
Fatih Özatay, Dr.
29 Ekim 2013
Reel kesim güven endeksi bir yıl öncesinin aynı ayına kıyasla keskin bir artış gösterdi: Yüzde 5. Mayıs ortasından kabaca eylülün sonuna kadar uluslararası finansal piyasalar gergin bir dönem geçirdi. Bu gerginlik neredeyse tüm yükselen piyasa ekonomilerini ama özellikle Türkiye’yi olumsuz yönde etkiledi. Döviz kuru ve faiz önemli ölçüde sıçradı. 18 Eylül’de ABD Merkez Bankası’nın (FED) o korkulan parasal sıkılaştırma kararını ertelediğini açıklaması ile göreli bir rahatlık oluştu. Buna rağmen, şu anda, yarısı euro, yarısı da dolardan oluşan döviz kuru mayıs ortasına kıyasla yüzde 13 oranında daha yüksek. Keza gösterge faizde de üç puanı biraz aşan bir yükseliş var. Güven endeksi artıyor Cuma günü ekim ayına ilişkin önemli bir veri açıklandı. Merkez Bankası’nın Türkiye’nin en büyü
[Devamı]
Fiyat balonları
Fatih Özatay, Dr.
26 Ekim 2013
Nobel Ekonomi Ödülü, hisse senedi gibi mali varlıkların fiyat hareketlerini anlamamıza yaptıkları katkılar nedeniyle üç kişiye verildi. Geçenlerde bu yılın Nobel Ekonomi Ödülü’nden söz ediyordum. Ödül, hisse senedi gibi mali varlıkların fiyat hareketlerini anlamamıza yaptıkları katkılar nedeniyle üç kişiye verildi. Bu üçlüden Fama’nın görüşlerine bir hafta önce yer vermiştim. Sıra, Fama’nın zıddı Shiller’de. Zıtlık şuradan kaynaklanıyor: Herhangi bir mali varlığın, mesela hisse senedinin ya da döviz kurunun bugünkü fiyatının iki bileşenden oluştuğunu göstermek mümkün: İktisadi temeller ile kimi zamanlar fiyatta bir balon oluşmasına yol açabilecek olan mali varlığın ilerideki fiyatı hakkında beklenti. Mesela hisse senedi için iktisadi temel deyince kastedilen o hisseyi çıkaran ş
[Devamı]
Beyin göçü ODTÜ'den geçen yoldan sonra...
Fatih Özatay, Dr.
24 Ekim 2013
Yaptıkları araştırmalarla, yeniliklere yol açacak, böylece çok sayıda yeni işyerinin kurulmasını sağlayacak beyinlere ihtiyaç var. Tersine çevrilir mi? Zor... Zorsa, işsizlik oranımızı kalıcı bir biçimde yüzde 7 düzeyine indirmemiz mümkün mü? Değil. Peki, yüzde 8? Çok zor. ODTÜ’den geçen yolun beyin göçüyle ne ilgisi var? Hadi var diyelim, işsizlik oranı ile ilişkisi ne? Salı günü ABD’de istihdam verileri açıklandı. İşsizlik oranı yüzde 7,2’ye düşmüş. Finansal piyasalar bayram etti. Zira bu oran FED’in korkulan adımı atması için yeteri kadar düşük değil. ABD için yüzde 6 düzeyinin biraz altında bir işsizlik oranı ‘normal’ kabul ediliyor. Oysa bu ‘normal’, Japonya için ‘anormal’; onların normali yüzde 4 düzeyinde. Her iki normal Türkiye için ‘anormal düşük’. Bizim normalimiz yü
[Devamı]
FED, korkulan adımını ne zaman atacak?
Fatih Özatay, Dr.
23 Ekim 2013
ABD Merkez Bankası’nın (FED) 29-30 Ekim’de toplantısı var. Bundan sonraki toplantı ise aralık ortasında. Hatırlarsanız eylül ayındaki toplantı öncesinde bayağı bir patırtı kopmuş, tüm finansal piyasa oyuncuları yapılacak açıklamaya odaklanmışlardı. Odaklanmanın temel nedeni malum: FED’in geçen sene sonunda başlattığı üçüncü ek parasal genişlemeyi kademeli olarak azaltma sürecine girmesi bekleniyordu. Bu bittikten bir süre sonra ise faiz artırımı başlayacaktı. Bunların gerçekleşmesi, küresel finansal piyasalarda son zamanlarda alışılan para bolluğunun eskisi kadar olmayacağı anlamına geliyordu. Bu, bizim gibi ülkeler için daha yüksek faiz ve kur, ayrıca daha az dış kaynak demekti. Felaket değildi ama büyüme oranlarının birkaç yıl potansiyellerinin altında kalması olasılığını yük
[Devamı]
